X-Fittt GLI

X-Fittt GLI is een programma dat zich richt op het verbeteren van de levensstijl van volwassenen (ouder dan 18 jaar) met een hoog risico op gezondheidsproblemen als gevolg van overgewicht. Het programma duurt twee jaar en heeft als doel deelnemers te helpen een gezonde levensstijl te ontwikkelen en te behouden.

Het programma wordt aangeboden vanuit een beweegcentrum, wat betekent dat het toegankelijk is voor een breed publiek van leden en potentiële leden van deze centra. X-Fittt GLI kan zowel via het beweegcentrum als via huisartsen onder de aandacht worden gebracht.

X-Fittt GLI biedt zowel een individuele als een groepsvariant aan. Beide varianten zijn beschikbaar met een gratis (beperkte toegang) en een betaald (onbeperkte toegang) sportabonnement. De leefstijlcoach werkt nauw samen met deelnemers om individuele doelen te stellen met behulp van Motivational Interviewing, waardoor intrinsieke motivatie en zelfmanagement worden gestimuleerd. De leefstijlcoach houdt ook de voortgang van deelnemers bij door middel van fysieke metingen en de X-Fittt app, waarin deelnemers onder andere een voedingsdagboek kunnen bijhouden.

Probleemstelling:

X-Fittt GLI is ontworpen als een interventie en preventieve maatregel tegen overgewicht en obesitas, gezien deze problemen een groeiende zorg vormen in de Nederlandse samenleving. Echter, de huidige erkende GLI’s blijken niet genoeg mensen te bereiken en daarom wordt X-FITT GLI uitgevoerd in een beweegcentrum.

Overgewicht en obesitas zijn ernstige volksgezondheidsproblemen die een toenemende trend laten zien. In 2017 had bijna de helft van de volwassenen in Nederland overgewicht of obesitas en deze cijfers blijven stijgen. Het is voorspeld dat in 2040 meer dan 60% van de Nederlandse volwassenen te maken zal hebben met overgewicht of obesitas. Deze aandoeningen worden geassocieerd met verschillende ziekten, zoals hart- en vaatziekten, diabetes, hoge bloeddruk, psychosociale problemen, gewrichtsproblemen en kanker. Naast de negatieve impact op de kwaliteit van leven, veroorzaken deze aandoeningen ook hoge kosten voor de samenleving. De kosten voor zorg gerelateerd aan diabetes alleen al bedroegen in 2017 1,6 miljard Euro, exclusief de kosten voor behandeling van arbeidsongeschiktheid, ziekteverzuim en complicaties.

Samenvattend:

Het groeiende probleem van overgewicht en obesitas in de Nederlandse samenleving wordt geassocieerd met verschillende ziekten en hoge zorgkosten. X-Fittt GLI is ontwikkeld als interventie en preventieve maatregel om dit probleem aan te pakken, gezien de beperkte effectiviteit van andere erkende GLI’s. Het wordt uitgevoerd in een beweegcentrum om meer mensen te bereiken en te helpen bij het aanpakken van overgewicht en obesitas.

Het aantal mensen dat gebruik maakt van de GLI valt tegen, ondanks dat de vergoeding voor leefstijlbegeleiding vanuit de GLI sinds 2019 is opgenomen in het basispakket van de zorgverzekering. Er zijn diverse redenen voor dit geringe bereik. Ten eerste zijn potentiële deelnemers onbekend met de GLI. Daarnaast verwijzen huisartsen en praktijkondersteuners onvoldoende door naar een GLI omdat ze de GLI en/of de leefstijlcoach niet kennen. Tot slot zijn organisaties niet op de hoogte van de mogelijkheden die beweegcentra bieden en daarom niet in contact met beweegcentra die de GLI kunnen aanbieden, zoals fitnessaanbieders.

Momenteel wordt het potentieel van beweegcentra om de GLI aan te bieden niet benut, waardoor een groot deel van de doelgroep (nog) niet deelneemt aan de GLI. Fitnessbedrijven hebben bijvoorbeeld een groot potentieel met 3 miljoen (potentiële) deelnemers, waarvan naar schatting de helft overgewicht of obesitas heeft en behoort tot de doelgroep van X-Fittt GLI. Het aantal fitnessbedrijven in Nederland groeide tussen 2007 en 2018 met 78% naar 1.790 en 2/3e van de 3 miljoen Nederlanders die wekelijks aan fitness doen, is lid van een fitnesscentrum. Beweegcentra kunnen een stimulerende omgeving bieden voor mensen om aan een GLI deel te nemen.

X-Fittt GLI is bedoeld voor volwassenen van 18 jaar en ouder met een BMI van minimaal 25 en een verhoogde kans op andere gezondheidsproblemen of een BMI van meer dan 30. Deze gezondheidsproblemen kunnen bestaan uit diabetes, hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten of een te grote buikomtrek (meer dan 88 cm voor vrouwen en meer dan 102 cm voor mannen). Als de BMI hoger is dan 35, is het advies om ook een diëtist en fysiotherapeut in te schakelen tijdens het programma. Om deel te nemen aan het programma is het verplicht om een doorverwijzing te krijgen van de huisarts.

Om mee te mogen doen aan het programma moet de BMI minimaal 25 kg/m² zijn in combinatie met een verhoogde kans op gezondheidsproblemen of een te grote buikomtrek, of minimaal 30 kg/m². Adolescenten vanaf 16 jaar mogen meedoen als de verwijzer en de GLI aanbieder denken dat de jongere er baat bij heeft en zowel cognitief als sociaal in staat is om de GLI te volgen. Er is geen maximale leeftijdsgrens.

Deelnemers moeten gemotiveerd zijn om hun gedrag te veranderen en een inactieve leefstijl hebben, wat betekent dat ze niet voldoen aan de Bewegingsrichtlijnen van de Gezondheidsraad uit 2017. Bovendien moeten ze in staat zijn om Nederlands te begrijpen en spreken.

De X-Fittt GLI verbindt de eerstelijnszorg met een beweegcentrum, wat kan variëren van een fitnesscentrum, fysiotherapiepraktijk, preventiecentrum tot een sportschool. Er zijn verschillende intermediaire doelgroepen betrokken bij dit programma, namelijk:

1. Leefstijlcoaches, die gecertificeerd zijn en lid zijn van BLCN. Zij voeren het X-Fittt GLI programma uit, inclusief de intake, consulten, eindgesprekken en groepsbijeenkomsten.
2. Ondernemers die een beweegcentrum bezitten waar het X-Fittt GLI programma uitgevoerd kan worden. De werving van deelnemers verloopt voornamelijk via het beweegcentrum, waar de leefstijlcoach werkt en deelnemers worden begeleid.
3. Beweegprofessionals die werkzaam zijn in het beweegcentrum, zoals beweegagogen, trainers, fysiotherapeuten, sportleraren en leefstijlcoaches. Zij geven groepslessen en begeleiden individuele sportactiviteiten in het beweegcentrum.
4. Huisartsen en praktijkondersteuners. Zij spelen een rol in de werving van deelnemers en verwijzen patiënten door naar het X-Fittt GLI programma.
5. Fysiotherapeuten, die indien nodig, op advies van de huisarts en/of leefstijlcoach doorverwezen kunnen worden voor behandeling of advies.
6. Diëtisten, die indien nodig, op advies van de huisarts en/of leefstijlcoach doorverwezen kunnen worden voor een voedingsadvies of -consult.

Het hoofddoel van het sport- en beweegaanbod is het bereiken van langdurige gezondheidsverbetering bij de deelnemers. Dit wordt specifiek gekwantificeerd aan de hand van de volgende criteria:

• Deelnemers aan X-Fittt GLI moeten na fase 1 een gewichtsvermindering laten zien van minstens 5%, zoals beschreven in de NHG-richtlijn Obesitas (Van Binsbergen et al., 2010). Dit gewichtsverlies moet behouden blijven tot aan het einde van fase 3.
• Deelnemers aan X-Fittt GLI moeten na fase 1 een vermindering in middelomtrek laten zien van minstens 5%. Deze vermindering moet behouden blijven tot aan het einde van fase 3.
• Na afronding van fase 2 moeten deelnemers aan X-Fittt GLI een verbetering ervaren in hun kwaliteit van leven. Dit wordt gemeten aan de hand van een significante toename in de EQ-5D gezondheidsscore en de EQ-VAS-score. Deze verbetering moet behouden blijven tot aan het einde van fase 3.

Subdoelen op gedragsniveau:

• Deelnemers aan X-Fittt GLI voldoen na fase 1 aan de Beweegrichtlijnen 2017 van de Gezondheidsraad en behouden dit beweeggedrag bij afronding van fase 3.

• Deelnemers aan X-Fittt GLI hebben na fase 1 een gezond en verantwoord voedingspatroon in lijn met de Richtlijnen Goede Voeding van de Gezondheidsraad en behouden dit voedingspatroon bij afronding van fase 3.

• Deelnemers aan X-Fittt GLI behalen bij afronding van fase 3 hun persoonlijke gezondheidsdoelen, die tijdens het intakegesprek met de leefstijlcoach op maat worden gemaakt.

Subdoelen op gedragsdeterminanten niveau:

• Deelnemers aan X-Fittt GLI hebben na afronding van fase 1 kennis over de Beweegrichtlijnen 2017 en Richtlijnen Goede Voeding.

• Deelnemers aan X-Fittt GLI zijn gemotiveerd tot gedragsverandering en -behoud, zowel bij aanvang van fase 1 als bij afronding van fase 3.

• Deelnemers aan X-Fittt GLI zijn in staat tot eigen regie bij het opstellen en uitvoeren van hun gezondheidsdoelen (zelfmanagement) bij afronding van fase 3.

Subdoelen voor intermediaire doelgroepen:

• Intermediaire groepen in het beweegcentrum, zoals ondernemers, leefstijlcoaches, beweegprofessionals, fysiotherapeuten en diëtisten, hebben kennis over X-Fittt GLI en werken samen in een multidisciplinair team om de interventie uit te voeren. De leefstijlcoach kan in dienst zijn van het beweegcentrum, de interventie-eigenaar of wordt daartoe geworven. De beweegprofessionals, fysiotherapeuten of diëtisten kunnen in dienst zijn van het beweegcentrum of kunnen een samenwerking aangaan in het netwerk van het beweegcentrum.

• Intermediaire groepen worden ondersteund in het uitvoeren van X-Fittt GLI om zoveel mogelijk deelnemers te bereiken en duurzame gezondheidswinst te boeken.

• Huisartsen en praktijkondersteuners verwijzen deelnemers door naar een beweegcentrum voor deelname aan X-Fittt GLI en zijn bekend met de effectiviteit van de interventie.

Interventie opzet:

De X-Fittt GLI interventie omvat het lidmaatschap van een beweegcentrum als onderdeel van de interventie. De eerste 12 weken van de interventie omvatten zowel een individuele als groepsvariant voor de deelnemers. Bij de individuele variant beweegt de deelnemer zelfstandig met advies van de leefstijlcoach, zowel in het beweegcentrum als buiten het centrum, binnen de mogelijkheden van de deelnemer. Deze variant wordt gekozen wanneer de behoefte of vraag van de deelnemer niet aansluit op de groepsvariant vanwege factoren zoals tijd, beweegniveau, lichamelijke klachten en/of psychische problemen. De groepsvariant omvat wekelijkse beweegmomenten in vaste groepen en op vaste tijden. Beide varianten worden gratis (beperkte toegang op bepaalde vaste tijdstippen) en tegen betaling (onbeperkt sporten) aangeboden door het beweegcentrum. De deelnemer dient ten minste drie keer per week deel te nemen aan de beweegmomenten en deze vinden plaats via de bestaande trainingsapp, in het centrum en buiten bij het centrum. De groepslessen worden geleid door een beweegprofessional van het centrum, terwijl de leefstijlcoach de uitleg geeft over de oefeningen die worden aangeboden via de X-Fittt trainingsapp. Het beweegcentrum biedt laagdrempelige, flexibele en diverse trainingsmogelijkheden, zoals kracht- en cardio-toestellen en groepslessen zoals boksen, yoga, zumba en circuittraining.

De consulten met de leefstijlcoach en beweeglessen vinden plaats in het beweegcentrum, hoewel beweegmomenten buiten het centrum of via de X-Fittt app ook mogelijk zijn na overleg met de coach. Het beweegcentrum is verantwoordelijk voor de uitvoering van de X-Fittt GLI en de ondernemer heeft hierbij de eindverantwoordelijkheid. Om de GLI succesvol uit te voeren, moet de visie van de ondernemer passen bij het idee van ‘leren gezond leven’. Het beweegcentrum moet ten minste beschikken over sportfaciliteiten voor groepstrainingen en individueel sporten. Er moet ook een afgesloten kamer beschikbaar zijn voor individuele afspraken met de leefstijlcoach, waar de benodigde materialen voor fysieke metingen aanwezig zijn.

De leefstijlcoach is verantwoordelijk voor de uitvoering van X-Fittt GLI en is in dienst van de interventie eigenaar of het beweegcentrum. Ze moeten beschikken over een geldige X-Fittt GLI licentie. Het beweegcentrum voorziet in de beweegprofessional die de groepslessen binnen en buiten het centrum verzorgt en faciliteert het individuele sporten. Het beweegcentrum biedt zowel gratis als betaalde sportmogelijkheden aan.

De interventie eigenaar van X-Fittt GLI biedt ondersteuning aan beweegcentra die deze interventie willen implementeren. Een ervaren leefstijlcoach, in dienst van de interventie eigenaar, begeleidt de beweegprofessionals en leefstijlcoach in het beweegcentrum (“train de trainer”) bij het opstarten en uitvoeren van X-Fittt GLI.

Wat X-Fittt GLI onderscheidt van andere GLI’s is dat het wordt uitgevoerd in een beweegcentrum, wat leidt tot een groter bereik omdat er geworven wordt onder (potentiële) leden van een beweegcentrum. In Nederland zijn bijna 2.000 fitnesscentra, met 3 miljoen beoefenaars (Hover & van Eldert, 2019). Naar schatting heeft de helft, ongeveer 1,5 miljoen fitness beoefenaars, overgewicht of obesitas en behoren ze tot de doelgroep van X-Fittt GLI.

De interventie eigenaar en geïnteresseerde beweegcentra vinden elkaar via zakelijke netwerken, koepelorganisaties, (social) media en mond-tot-mondreclame. Het beweegcentrum en de interventie eigenaar hebben een kennismakingsgesprek, gevolgd door een selectiegesprek om te beoordelen of het beweegcentrum en X-Fittt GLI qua visie en werkwijze bij elkaar passen. Als dit het geval is, sluiten de interventie eigenaar en het beweegcentrum een overeenkomst en wordt er een leefstijlcoach gecontracteerd, die al werkzaam kan zijn in het beweegcentrum of die wordt geworven voor de interventie eigenaar of het beweegcentrum.

Formupgrade, de eigenaar van de interventie, heeft verschillende materialen ontwikkeld voor deelnemers, beweegcentra en professionals die de X-Fittt GLI uitvoeren. Deze materialen kunnen worden aangepast aan de context van het beweegcentrum in overleg met de eigenaar van de interventie.

Voor deelnemers zijn de volgende materialen beschikbaar:

• Deelnameovereenkomst voor X-Fittt GLI
• Informatieboekje over X-Fittt GLI
• X-Fittt app om voedingsdagboeken en bewegingsactiviteiten te registreren

Voor beweegcentra, leefstijlcoaches en beweegprofessionals zijn de volgende materialen beschikbaar:

• X-Fittt GLI Handboek
• Verwijsformulier van het beweegcentrum voor huisartsen
• Leefstijlcoach Protocol
• Handleiding voor de reguliere training van X-Fittt GLI (in groepsverband)
• Agenda voor intervisiebijeenkomsten inclusief format voor casussen
• Bestanden voor gegevensverzameling, zoals fysieke metingen en vragenlijsten
• Handleiding voor evaluatie van X-Fittt (Mulderij et al., 2019a)

Voor de werving van deelnemers zijn de volgende materialen beschikbaar:

• Website en sociale media van X-Fittt GLI
• Flyers
• Voorbeeldadvertenties voor digitale en gedrukte media
• Voorbeeldreclamecampagnes op sociale media
• Voorbeeldintroductiebrief voor X-Fittt GLI en het beweegcentrum aan huisartsen

Voor het beweegcentrum zijn de volgende materialen beschikbaar:

• Licentieovereenkomsten voor ondernemers en leefstijlcoaches
• Kwaliteitsbeoordelingsformulieren

De commissie concludeert dat X-Fittt GLI volledig voldoet aan de vereisten van een gecombineerde leefstijlinterventie en dat het programma goed onderbouwd is. De integratie van het sportdomein/fitnesscentra met leefstijlcoaching is een pluspunt voor het aantrekken van deelnemers. De duidelijke organisatie en taakverdeling maken het programma gemakkelijk uitvoerbaar en zorgen voor mogelijkheden tot brede implementatie. Het programma biedt flexibiliteit door de keuze uit workshops op verschillende relevante thema’s.

Organisatie

• Formupgrade
• info@formupgrade.nl
• 0263823334
• http://www.formupgrade.nl

Contactpersonen

• Marloes Makkink
• marloes@formupgrade.nl
• 0626565264

• Thomas Verheij
• thomas@formupgrade.nl
• 0615649251

Beoordeling / erkenning

• Eerste aanwijzingen voor effectiviteit